Picie kawy a cukrzyca
Polifenole są organicznymi związkami chemicznymi, które odpowiadają za cierpki lub gorzki smak wielu warzyw i owoców, m.in. czarnej porzeczki, żurawin, wiśni, jarmużu, ale także kakao, ziół, herbaty i kawy. Ponieważ kawa jest bardzo często spożywanym napojem, naukowcy przyglądają się jej roli we wspomaganiu prewencji i leczenia cukrzycy typu 2, co potwierdzają liczne badania.
Badanie z 2018 r. wykazało niższe o 27 proc. ryzyko wystąpienia stanu przedcukrzycowego i o 34 proc. niższe ryzyko cukrzycy typu 2 u osób pijących kawę w porównaniu do osób, które kawy nie piją[iv]. W badaniu uwzględniono wpływ czynników, takich jak wiek, styl życia czy dieta, które mogłyby wpływać na wyniki[v]. Podobne rezultaty przyniosły dwie metaanalizy – jedna obejmująca blisko 400 tys. osób z bazy UK Biobank, w której ustalano związek między piciem kawy a ryzykiem schorzeń, m.in. cukrzycy[vi] – i druga, obejmująca ponad 1,2 miliona osób, która dodatkowo wykazała, że istotnie niższe ryzyko rozwoju cukrzycy obserwowano u osób pijących 5 filiżanek kawy dziennie, a efekt ten występował niezależnie od obecności kofeiny[vii].
Jak wyjaśnia dr hab. n. o zdr. Regina Wierzejska, prof. Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH - Państwowego Instytutu Badawczego: Ostatnie lata przyniosły nową wiedzę dotyczącą̨ pozytywnego związku pomiędzy regularnym spożywaniem kawy a mniejszym ryzykiem cukrzycy typu 2. Badania wykazują̨, że osoby pijące co najmniej 3 filiżanki kawy dziennie rzadziej zapadają̨ na cukrzycę, a jej korzystny wpływ wzrasta wraz z ilością̨ spożywanej kawy[viii].
Efekt obniżania ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2 wraz z większą dawką kawy obserwowano w kilku badaniach. W jednym z nich, obejmujących ponad 90 tys. uczestników, najniższe ryzyko było najbardziej widoczne u pijących 4-5 filiżanek kawy dziennie[ix]. Metaanaliza z udziałem ponad miliona uczestników wykazała, że każda kolejna porcja kawy powodowała zmniejszenie ryzyka o 9 proc.[x]
Przeciwcukrzycowa moc polifenoli
Kofeina, jako główny aktywny składnik kawy, od początku budziła duże zainteresowanie naukowców w prewencji cukrzycy, jednak badania nie potwierdzają, że to ona odpowiada za zmniejszenie ryzyka tej choroby[xi]. Niektóre wyniki wskazują, że kawa bezkofeinowa również obniża to ryzyko. Badania wykazały, że podatność na cukrzycę typu 2 może zależeć od spożycia antyoksydantów[xii].
Eksperci zwrócili więc uwagę na takie składniki, które mogą wpływać na metabolizm glukozy, jak polifenole, w tym kwas chlorogenowy[xiii] oraz diterpeny, jak kahweol i kafestol[xiv]. Zaobserwowano, że ich pozytywne działanie jest związane z poprawą czynności komórek beta trzustki i hepatocytów (komórek wątroby)[xv], pełniących kluczowe role w regulacji poziomu glukozy we krwi, a także ze zwiększeniem stężenia adiponektyny[xvi], hormonu biorącego udział m.in. w metabolizmie glukozy i zwiększającego wrażliwość komórek na insulinę.
Korzystny wpływ kawy wynika najprawdopodobniej z zawartych w naparze polifenoli, które wykazują działanie przeciwzapalnie oraz mogą poprawiać wrażliwość komórek na insulinę. Zawartość składników bioaktywnych w filiżance kawy jest bardzo zróżnicowana i wynika zarówno z naturalnej zmienności w ziarnach kawy, jak i z metody parzenia. Szczególnie istotna jest kwestia słodzenia kawy, ponieważ dodatek cukru może niwelować jej korzystne działanie.[xvii] – wyjaśnia dr hab. n. o zdr. Regina Wierzejska.
Prozdrowotne właściwości kawy dla osób z cukrzycą typu 2
Regularne picie kawy może być korzystne także dla osób z rozpoznaną już cukrzycą typu 2. Chorzy pijący ok. 2-3 filiżanek kawy na dobę są mniej narażeni na ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych[xviii] oraz ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycy, jak retinopatia cukrzycowa (uszkodzenie siatkówki oka)[xix] lub polineuropatii cukrzycowej (uszkodzenie nerwówo czuciowych, zwykle w kończynach)[xx]. Zbadano wpływ picia kawy na zdrowie nerek i zauważono, że osoby chore na cukrzycę typu 2, przy dobrej kontroli poziomu cukru i zdrowym stylu życia oraz pijące kawę, miały niższe ryzyko pogorszenia ich funkcji[xxi]. W badaniu, w którym poddano obserwacji chorych z nadwagą, zauważono, że picie kawy może pomagać w spowolnieniu rozwoju stłuszczenia wątroby związanego z zaburzeniami metabolicznymi (MAFLD)[xxii].
Bez cukru i mleka, za to regularnie
Z dotychczasowych badań wynika, że działanie ograniczające ryzyko cukrzycy lub wspomagające w procesie leczenia cukrzycy pojawia się przy okazji jej regularnego picia. Zalecane są większe ilości, które jednak nie powinny przekraczać dziennej normy określonej przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, tj. 3-5 kaw dziennie (do 400 mg kofeiny ze wszystkich źródeł)[xxiii]. Eksperci zwracają uwagę, że aktywne składniki kawy przynoszą oczekiwane efekty przy spożywaniu kawy czarnej, bez dodatków mleka czy cukru.
